گیاه تمر هندی و روشهای کشت آن
تمر هندی از نظـر اقتصـادی درختـی دارای اهمیتی میباشد. در بسـیاری از کشـورهای آسیایی، آفریقایی و آمریکای جنوبی به صورت خودرو یا با کشت وجود دارد. این گیاه به دلیل مقاومــت زیادی در برابر تنش ها، ارزش غذایـی بالا و توانایـی تبدیـل آن بـه انـواع فراورده هـای غذایـی باعث شده، در بسـیاری از کشورهای مسـتعد، توسعه زیادی داشته باشد.
متاسفانه در ایران گسترشی نداشته، و فقط تک درختانی در نواحی ساحلی و جنوبی به صورت پراکنده مشاهده میشود.
معرفی گیاه تمر هندی
تمر هندی با نام علمی tamarindus indica درختــی اســت همیشــه ســبز کــه ارتفــاع آن تــا ۲۵ متر و قطر تاج آن به ۱۲ متر میرسد. در واقــع بــرای مناطق خشک گیاهــی مناســب اســت، به ویــژه محل هایــی کــه در طــی ســال ۵ تا ۶ ماه خشــکی های بلند مــدت تجربــه میکننــد. بــا وجــود ایــن نســبت بــه آتش ســوزی، ســرمازدگی و زهکشــی ضعیــف خــاک حســاس اســت. تمــر هنـدی ارقـام و واریته هـای متعــددی دارد و به طورکلــی بــه دو دســته شــیرین و تــرش تقســیم می شــوند.
ارقام مهم
سیتهونگ، پیـاری و جیهــوم از جملــه ارقام مهم ایــن گیــاه به شمار می رونـد. کشــورهایی که ارقام شیرین ندارند. ارقام محلی ترش را تولید میکنند. گاهــی روی برخــی درختــان تمــر هنــدی تــرش، شــاخه هایی بــا توانایــی تولیــد میــوه شــیرین دیــده می شــود. چنانچــه از ایــن شــاخه ها بــرای تکثیــر رویشــی (قلمــه یــا پیونــد) اســتفاده شــود، گیاهــان حاصلــه میوه هــای شــیرین تولیــد خواهنــد کــرد.
ویژگی ها و خصوصیات تمر هندی
درخت عمر زیادی دارد و کم آفت است. در سن ۲۰ سالگی میتواند تا ۱۵۰ تا ۲۰۰ کیلوگرم محصول تولید کند.
درختی کم توقع است و قابل توصیه برای خاک های کم بازده و شرایط نامناسب خاکی و آبی است. درختان در بارندگی ۵۰۰ تا ۱۵۰۰ میلیمتر میتوانند به حالت دیم رشد کنند. حداکثر دمای قابل تحمل برای رشد بین ۳۳ تا ۳۷ درجه سانتیگراد است. در مناطقی که دارای یخبندان است نباید کشت شود. و حداقل دمای قابل تحمل برای درخت 9.5 درجه سانتیگراد است.
این گیاه در انواع خاکها از جمله خاک های سنگلاخی، شنی یا حاصلخیز به شرط داشتن زهکشی مناسب قابل کشت میباشد. در شرایط آفتابی رشد خوبی دارد. دارای سیستم ریشه عمیق و گسترده است. که به پایداری گیاه در برابر باد و طوفان کمک میکند.
موارد مصرف تمر هندی
۱-تغذیه انسان
تمـر هنـدی میوه ای مغذی، سرشـار از ویتامین هایی همچون ب۱، ب۲ و ب۳ می باشد. همچنین سرشار از مواد معدنی مثل کلسیم، منیزیم، فسفر و وپتاسیم است. داری اسید آمینه ضروری و پروتیین است. همچنیـن به دلیـل داشـتن میـزان بالای کربوهیـدرات در تأمیـن انرژی مورد نیاز بـدن موثر است.
۲-تغذیه دام
۳- تهیه الوار
۴- کاربرد دارویی
۵-مصارف صنعتی
۶- تاثیرات زیست محیطی
روشهای تکثیر
هم با استفاده از بذر و هم به روش رویشی قابل تکثیر است. بذرها باید درون بستر کمپوست مرطوب کاشته شوند. مــدت زمــان لازم برای تولید محصول در روش بذر از روش رویشی طولانی تر است. روش تکثیر رویشی استفاده از قلمه، پیوند و خوابانیدن است و بهترین زمان تکثیر بستگی به شرایط اقلیمی و دسترسی به آب و روش تکثیر دارد.
زمان تهیه پیوندک جوانه یا ساقه در سراسر طول سال است. ولی بهتر است با توجه به گرما و تبخیر شدید در نیمه اول سال تهیه قلمه و تکثیر در نیمه دوم سال انجام شود. درختانی که از آنها قرار است قلمه تهیه شود. باید دارای تاج و تنه قوی و عاری از بیماری ها باشند. غلافهای بذر و پیوندک از درختانی که بیش از ۱۵ سال دارند و میوه تولید میکنند انتخاب شوند.
کاشت با بذر
بذر تمر هندی بایـد دربسترهای بـذرآمـاده ، در جعبه ها یا گلدان به فاصله ۲ تا ۳ ســانتیمتری از هم کاشته شود. برای کاشت حفره هایی به عمق ۱تا ۲ سانتی متری درست شود.و در داخل هر حفره یک عدد بذر قرار داده شود. و روی آن را با کمپوست میپوشانیم. اگر بذرها خیلی عمیق کاشته شوند به احتمال زیاد جوانه زنی اتفاق نیفتد و بپوسند. زمانی که ارتفاع آن به ۳۰ تا ۴۰ سانتی متر رسید می توانیم به زمین اصلی منتقل کنیم.
ســاده ترین و ارزانتریـن روش تکثیر رویشی تمـر هنـدی، قلمه شاخه اسـت.
استفاده از هورمون هـای ریشه زایی، بازده ی تکثیـر بــا قلمــه را افزایش میدهد.
زمین کشت تمر هندی
تمر هنـدی بیشترین رشد را در مناطق دارای آفتاب کامل و در شرایط فضای باز دارد. نباید در سایه های طولانی کشت شود. همچنیـن بایـد از کاشـت آن در خاك هـای بـا شـوری بالا، یـا در مناطقـی کـه احتمـال آلودگـی بـه فلـزات سـنگین وجود دارد، خوداری شود.
کود دهی
مصرف کود دامی در زمان کاشت و نیـز به صــورت سـالانه می توانــد، سبب افزایش عملکرد شود. در باغ های تمذر هندی شیرین علاوه بر کودهای دامی از سایر کوده استفاده میشود.
مصرف ۱۰۰ تا ۲۰۰ گرم سولفات آمونیم برای هر درخـت، یـک مـاه پـس از کاشـت و دو بـار در سـال بـرای درختان جوان و نابارور توصیه میشود.
آبیاری
تمـر هنـدی سـازگاری خوبـی بـا مناطـق نیمه خشـک و گرمســیری دارد. و میتوانــد شــرایط خشــک را به خوبــی تحمل کند. آب مورد نیاز بسته به شرایط اقلیمی متفاوت است. ولی به طور کلی باید هر دو هفته یـکبار حـدود ۱ تـا 2 لیتر آب به هر درخت جوان داده شود.
آفات و بیماری های تمر هندی
خوشبختانه آفت یـا بیماری خطرناکی تمر هندی را تهدید نمی کند.
آفات
برگخوارهـا، شپشکها و بالپولـکداران از رایج ترین آفـات تمرهنـدی میباشند. حشـرات مکنـده مثـل مگـس سـفید، تریپـس و شـته ها، از شـاخه های تـرد و جـوان گیـاه تغذیـه میکنند،
بیماری ها
تمرهنـدی بیمـاری مهمـی نـدارد. رایج ترین بیمـاری آن سـفیدك داخلی میباشد. کـه نهال هـای بذری داخـل خزانه را تحـت تأثیر قرار می دهد. از سـایر بیماری هـای این گیـاه می توان سـفیدك پـودری، پوسـیدگی سـاقه، شـانکر سـاقه، پوسـیدگی تنـه و ریشـه را ذکر کرد.
زمان برداشت
زمان شروع باروری تمر هندی بستگی به روش تکثیر آن دارد. درختان تکثیرشده با پیوند جوانه ۳ تا ۴ سال بعد بار میدهد. درصورتی که باردهــی درختــان تکثیرشــده بــا بــذر ممکــن اســت تــا ۱۲ ســال طول بکشد. درخت تمر هندی ۵۰ تا ۶۰ سال میتواند بار بدهد.
منبع
حسین جهان تیغی. دستورالعمل تولید تمرهندی. وزارت جهاد کشاورزی سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی. ۱۳۹۷
https://en.wikipedia.org/wiki/Tamarind