آبیاری زعفران
فصل رشد زعفران بیشترین تطـابق را بـا الگـوي بارنـدگی در خراسان دارد. به عبارت دیگـر، بـا شـروع بارندگیهاي پاییزه رشد گیاه شروع و با پایان بارندگیهاي بهـاره، رشد آن پایان می‌یابد و در نتیجـه، بارنـدگی بیشترین تأثیر را بر رشد این گیاه دارد. این موضوع یکی از مهم‌ترین دلایل موفقیت استقرار گیاه در این منطقـه بـوده است. در طول فصل رشد زعفران خصوصاً در زمستان، نیـاز آبـی زعفران در مقایسه با گیاهـان دیگـر بسـیار کمتـر اسـت و تأمین نیاز آبی این گیاه نیاز به هزینه زیادی ندارد.
زعفران گیاهی است کـه از لحـاظ آبیـاري، بـراي مناطق خشک و نیمه خشک که با کمبـود آب مواجـه می‌باشـند، مناسب است، زیرا بنه‌هاي زعفران از نیمه اردیبهشت ماه که بارندگیهاي بهاره قطع می‌شود، یک خواب بـا دوره 5 ماهه را سپری کرده و نیاز به آبیاري ندارند، اما خارج از این محدوده، زعفران باید مانند هر محصولی دیگر آبیاري شود. بنابراین، اگرچه گیاه زعفران مقاومت مناسبی به اقلیمهـاي خشک دارد، ولی براي به دست آوردن عملکـرد مناسب نبایـد در شرایط تنش خشکی قرار گیرد. اگر در طول فصل زمستان و بهـار میـزان بارنـدگی زیـاد و داراي پراکنش مـنظم باشـد، عملکـرد زعفـران افـزایش چشمگیري پیدا خواهد کرد.
آبیاری زعفران بعد از کشت
اگر آبیاری زعفران در زمان مناسبی انجام شود به عملکرد خوبی دست پیدا می‌کند.
آبیاری اول زعفران:
در مناطقی مانند خراسان از اواسط مهر تا دهه اول آبان انجام می‌شود و اگر هوا گرمتر باشد شروع آبیاری دیرتر و اگر با سرمای زودرس مواجه شود در اوایل مهرملاه آبیاری می‌شود. اولین آبیاری زعفران عامل مهمی در شروع گلدهی در زعفران است. تاریخ اولین آبیاری زعفران و شروع گلدهی به اقلیم و دمای منطقه مرتبط است. در مناطق با ارتفاع کمتر با افزایش دما تاریخ گلدهی و اولین آبیاری به اواسط پاییز منتقل می‌شود. بعد از اولین آبیاری زمانی که دمای هوا به 12 درجه سانتی گراد رسید ابتدا گل و اگر دما بالاتر برود ابتدا برگها ظاهر می‌شود. که ظهور گل قبل از برگ باعث افزایش کیفیت گل خواهد بود. آبیاری حدود 14 تا 21 روز قبل از گلدهی در ظهر گلها قبل از برگها بسیار موثر است ولی اگر مزرعه زودتر آبیاری شود ابتدا برگها ظاهر شده و باعث مشکل شدن عمل برداشت می‌شود.
بعد از اولین آبیاري پاییزه، بـه محـض گـاورو شـدن مزرعـۀ زعفران، لازم است تا برای خروج آسان گلها از خـاك و نیز اختلاط کودهاي مصرفی با خـاك، عملیـات سـله شـکنی انجام شود. این کار باید به شـکلی انجام شود کـه بـه بنه‌هاي زعفران آسیبی وارد نشود و عمـق آن نبایـد از 5 تـا 10 سانتیمتر بیشتر شود. انجام آبیـاري پـس از کاشـت زعفـران در خرداد مـاه توصـیه نمی‌شود. بدیهی است در این صورت اولین آبیـاري در پـاییز انجام خواهد شد.
مدار آبیاری زعفران
زعفران گیاهی است که فصل رشد آن در بین گیاهان زراعی خراسان، بیشترین تطابق را با الگـوي بارنـدگی ایـن منـاطق دارد. بارندگی‌هایی که در فصول پاییز و زمستان اتفاق می‌افتد براي زعفران بسیار مناسـب می‌باشـد و در سـال هـایی کـه بارندگی در این فصول کم می‌بارد، کشاورزان اقـدام بـه آبیاري می‌کنند تا بنه‌ها قبل از به خواب رفتن، آب مورد نیاز خود را جذب نمایند. مقدار نیاز آبی این گیاه بسته بـه شـرایط اقلیمـی ممکن است متفاوت باشد. به طوري که در نواحی مدیترانـه اي در بسـیاري از مناطق زیر کشت این محصول آبیاري انجام نمی‌شـود، ولـی در شرایط ایران سالیانه حدود 3000 تا 4500 متر مکعب در هکتار آب مصرف می‌شود. زارعین خراسان بر حسب دانش بومی خود برای زعفران حـداقل چهـار نوبت آبیاري در نظر می‌گیرند:
آبیاري اول یا بسار آب
این آبیاری در پاییز براي شـروع رشـد و گلـدهی انجام می‌شود. این آبیاري باید زمانی صورت گیـرد کـه 15 الـی 20 روز بعد از آن قرار است گلها ظاهر شوند و دمـاي متوسـط هوا در حد 5 الی 10 درجه سانتیگراد باشد.
آبیاري دوم یا زائیچ آب
حدود 30 تا 35 روز بعد از آبیـاري اول و پس از اتمام گلدهی انجام می‌شود.
آبیاري سوم یـا کـولش آب
پـس از آبیـاري دوم و در اواخـر زمستان، پس از وجین کردن انجام می‌گیرد.
آخرین آبیـاري یــا زرد آب
در اواخر فصل رشـد و در اردیبهشت ماه انجام می‌شود.
با کمتر شدن فواصل آبیاري میزان عملکرد زعفـران در مـزارع بـا سنین مختلف افزایش یافته و عملکرد زعفران در فواصل آبیـاري هر 12 روز به خصوص از اواخر زمستان تا زمان زرد شدن برگها افزایش چشمگیری پیدا می‌کند. در سالهاي اول و دوم رشد گیاه که تـراکم بنـه ها و سـطح تعرق کننده گیاه کمتر است مصرف حدود 3000 مترمکعـب آب در هر هکتار کافی است، اما بـا افـزایش سـن مزرعـه نیاز آبی گیاه بالاتر میرود. ارتباط نزدیکی بین نیاز آبی گیاه زعفران با مدیریت تغذی‌هاي آن وجود دارد، به طوریکه در شـرایط مصـرف کودهـاي آلـی نیاز آبی گیاه در مقایسه با کودهاي شیمیایی کمتر می‌باشد.
روش آبیاری زعفران
آبیاری در زعفران معمولا به صورت غرقابی است و برای خروج آسان تر گلها از خاک باید چند روز بعد از آبیاری سله شکنی انجام شود. زیرا به دلیل گرمای محیطط رطوبت سطحی سریعا تبخیر شده و باعث سفتی بیش از حد خاک می‌شوند. در زراعت با توجه به شرایط منطقه و میزان آبب در دسترس برای گیاه روشهای مختلف آبیاری شامل ثقلی و تحت فشار انجام می‌شود.
آبیاری تابستانه در زعفران
مراحل تمایز اندامهاي رویشی در بنۀ زعفران از اواخر تیر ماه شروع و تا اواسط مـرداد مـاه ادامـه دارد و پـس از آن تـا اواخـر مرداد، اندامهاي زایشی تکامل و تمایز می‌یابند. از اواخر تیرماه تا نیمه مرداد ماه، برگهاي اولیه در جوانۀ بنـه بوجـود می‌آیند و بهتر است در این زمان هیچ گونه آبیاري صورت نگیرد، زیـرا بـر عملکرد اثر منفی دارد، در حالی که در نیمـه دوم مـرداد مـا ه، جام گل و اندامهاي تولید مثل بوجود می‌آیند و آبیاري تابستانه در این دوره، اثر مثبتی در گل آوري زعفران دارد.
منبع
آشنایی با دانش فنی تولید زعفران، دکتر محمدعلی بهدانی، دکتر حمیدرضا فلاحی، مهندس محبوبه سردار-1397