آبدزدک
آبدزدك كه در اصفهان به آن زمين سنبانک يا مارسنبانک گفته مي‌شود، در گذشته هاي دور در ايران انتشار داشته و يک آفت پلي فاژ (همه چيز خوار) است و به مزارع سبزيكاري، گل كاري و چمنكاري خسارت زيادي وارد مي كند. اين حشره در زمين‌هاي نرم شخم خورده و كود داده شده كانالهايي افقي ایجاد مي‌كند كه ازخارج به صورت برآمدگي‌هايي در سطح زمين ديده مي‌شود و چون از اين طريق گاهي باعث انحراف آب از مسير اصلي مي شود آبدزدك ناميده مي‌شود.
آبدزدک یک آفت پلی فاژ در اروپا و غرب آسیا می‌باشد. این آفت به بسیاری از گیاهان کاشته شده در گلخانه ها، خزانه و زمین های فضای باز آسیب وارد می‌کند. ممکن است حتی بیش از 50 درصد نشاهای کاشته شده و گیاهان جوان کاشته شده در مزارع را از بین ببرد. بخصوص در مزارع گلهای زینتی مانند لاله و یا زمین های گلف و فوتبال خسارت زیادی ایجاد می‌کند. در مزارع لاله می‌تواند بیش از 30 درصد خسارت وارد کند. در مزارع پنبه می‌تواند 30 دالان در هر متر مربع ایجاد کند این تعداد ممکن است در مزارع سبزیجات بیشتر باشد. گیاهان جوان و دانهال های کوچک به دلیل ایجاد تونل ها توسط آبدزدک بسیار حساس هستند. در این آموزش رایگان کشاورزی امداد کشاورز نحوه مبارزه با این آفت مخرب را به کشاورزان آموزش می‌دهد.
شکل حشره آبدزدک
حشره كامل آبدزدک 50 تا 60 ميليمتر طول دارد و به رنگ قهوه‌اي است. پاهاي جلويي قوي و بزرگ بوده و داراي دندانه‌هاي مخصوصي است كه براي كندن خاك و حفر دالانهای زيرزميني به كار مي رود. شكل ظاهري پوره ها (نوزادها) شباهت زيادي به حشره كامل دارد و فقط از نظر جثه كوچكتر هستند. تخم ها به رنگ شيري بيضي شكل و به طول 4-3 ميليمتر و در حفره عميقي كه توسط حشره ماده در 10 سانتي متري عمق خاك ايجاد مي‌شود در دسته هاي 300 تا 600 تايي گذاشته مي‌شود. اين حشره دگرديسي ناقص دارد و مراحل زندگي آن شامل تخم، پوره و حشره كامل است.
ایجاد خسارت توسط آبدزدک
آبدزدك معمولي از ريشه و طوقه تعداد زيادي از گياهان زراعي به ويژه سبزي، صيفي، گياهان زينتي و چمن تغذيه مي كند. اين حشره به گياهاني كه داراي ريشه ضخيم هستند و نيز گياهان غده‌اي علاقه فراوان دارد. در ضمن به بذر گياهاني مانند كدو، خيار و هندونه كه تازه كاشته شده آسيب زيادي وارد مي‌كند.
چرخه زندگی آبدزدک
اين حشره زمستان را به صورت پوره يا حشره كامل در خاك می‌گذراند. در بهار بعد از جفتگيري، تخم ريزي درخاک تخمریزی می‌کند. ماده ها معمولا در زمين هاي غير زراعي تخم ريزي مي‌كنند. در شرايط كرج تخم ها پس از 15 تا 20 روز از تخم خارج مي‌شوند. پوره ها ابتدا از حشرات زيرزمين و كرم ها تغذيه مي‌كنند و هم خواري هم در بين آنها ديده مي‌شود. اين حشره 5 سن پورگي دارد. آبدزدك تمام روز را در زمين و داخل دالانهاي ايجاد شده می‌گذراند و هنگام شب از خاك بيرون آمده و به اطراف محل خروج خود حركت مي‌كند. در شب هاي گرم تابستان حشرات كامل به سمت نور، پروازهاي كوتاه و سنگين دارند. اين حشره هر سال يک نسل دارد.
کنترل آفت آبدزدک
روش مكانیكي
قراردادن برگ يا توده هاي كود حيواني در نقاط مختلف باغچه يا مزرعه در پائيز، باعث تجمع آبدزدك در آنها شده و مي‌توان در اوايل بهار و قبل از گرم شدن هوا، اين توده ها را از خاك خارج كرده و آبدزدك را از بين برد. پرندگان خانگي از لاشه اين حشرات به خوبي تغذيه مي‌كنند. براي اين كار مي‌توان دور تا دور عرصه آلوده را كانالهايي به ابعاد 20 در 20 سانتيمتر حفر نموده و داخل آن را با مخلوطي از خاكبرگ و كود دامي پر نمود(در پاييز). حجم كود داخل كانال بايد به اندازه اي باشد كه حداقل 10 سانتي متر بالاتر از سطح زمين قرار بگيرد. يا مي توان در چند نقطه از عرصه آلوده به آبدزدك گودال‌هايي به ابعاد 30 در 30 سانتيمتر ایجاد نموده و داخل آن را با تركيب گفته شده پر كرد به طوري كه سطح كود كمي از سطح خاك بالاتر باشد
روش زراعي
شخم زدن عميق زمين آلوده در پاییز و غرقاب نمودن آن باعث از بین رفتن تخم ها و پوره ها مي‌شود. در فصل رشد بخصوص از اواسط تا اواخر خرداد خاک فواصل بین ردیفها را به عمق 10 تا 15 سانتی متر دو تا سه بار نرم کنید. همچنین لانه های این آفت در خاک را پیدا کرده و از بین ببرید. پوره ها و حشرات بالغ جوان در پاییز به دنبال طعمه هستند این فصل بهترین زمان برای قرار دادن مقداری کود دامی در حفره هایی در باغ است که آفت در آن افتاده و در انتهای زمستان جمع آوری می‌شود.
در بهار مي‌توان با شناسايي و تخريب محل آشيانه هاي گلي حشره در زير خاك كه محتوي تخم و حشره كامل مي‌باشد باعث كاهش جمعيت قابل توجهي از حشره شد زیرا هر آشيانه مي‌تواند حاوي 300 تا 400 آبدزدك يا تخم آن باشد.
تهيه محلول صابوني رقيق و ريختن آن در سوراخ خروجي حشره در روي خاك در زمان مشاهده خسارت آفت. در نتيجه مي‌توان نسبت به جمع آوري و از بين بردن آبدزدك‌هاي خارج شده از دالانها اقدام نمود. اين كار بايد در چند مرحله تكرار شود. در منازل و باغچه ها مي توان در كنار و قسمت‌هايي از باغچه ، قوطي‌هاي حلبي خالي روغن يا كنسرو داخل خاك قرار داد و كمي از لبه آن را بيرون گذاشت و مقداري روغن يا گازوئيل داخل آن ريخت تا آبدزدك شب و حين حركت داخل اين تله ها بيفتد.
روش مبارزه شیمیايي با آبدزدک
اين كار از طريق ضدعفوني كردن خاك و استفاده از طعمه مسموم انجام مي‌گيرد. فرمول تهيه طعمه مسموم آبدزدک عبارتست از: سبوس 100 کیلوگرم + 50 ليتر آب + 1 لیتر حشره كش دورسپان ) موقع طعمه پاشي هنگام غروب آفتاب و پس از آبياري مي‌باشد و مقدار طعمه مسموم 40 تا 50 كيلوگرم در هكتار و به روش پخش يكنواخت در زمینهای آلوده خصوصاً در اطراف دالانهای حشره است. براي تهيه طعمه مسموم ابتدا سم را در آب حل كرده، سپس سبوس را به آن اضافه مي‌نمايند و مخلوط را کامل به هم می‌زنند تا خمير دانه دانه به دست آيد. در هنگام تهيه و پخش طعمه مسموم حتماً بايد كارگر از دستكش و ماسک مناسب استفاده كند.
منابع
دستورالعمل شناسایی و کنترل آبدزدک ، امور مناطق گروه حفظ نباتات سازمان پارک ها و فضای سبز ، 1391