در ایران دو منطقه کاملا متفاوت از نظر آب و هوایی برای کاشت مرکبات وجود دارد. در دامنـه شـمالی رشـته کـوه البـرز و سـواحل دریای خـزر (اسـتانهای مازنـدران، گیلان و گلسـتان) و مناطـق جنـوب کشـور) اسـتانهای خوزسـتان، فارس، هرمزگان، بوشـهر و سیسـتان و بلوچسـتان). بیشتر افات مرکبات ایران در مناطق شمالی کشور به دلیل بارندگی و رطوبت بالا وجود دارند. یکی از مهم ترین آفات مرکبات پروانه میوز مرکبات است. پروانه مینوز برگ مرکبات بومی مناطق گرمسـیری و نیمه گرمسـیری آسیاسـت و آفـت مهـم و کلیـدی در تمام نقـاط مرکبات خیز دنیا از جمله آسـیا، اسـترالیا، آفریقا، اروپـا، جزایـر کارائیـب، آمریـکای شـمالی، مرکـزی و جنوبـی اسـت.
ویژگی های مینوز مرکبات که آن را به آفت خطرناکی تبدیل می‌کند:
سرعت بالای تولید مثل و تعداد نسل بالا در سال
انتقال آسان از طریق نهال آلوده
توانایی زنده مانی آفت در شرایط آب و هوایی مختلف مدیترانه‌ای، استوایی و نیمه استوایی
داشتن میزبانهای متعدد به جز مرکبات مانند خانواده روتاسـه، لورانتاسـه، الئوراسـه و لگومینوز
پروانه مینوز مرکبات
خسـارت مینـوز بـرگ مرکبـات در نهالسـتانها و باغ هـای جـوان زیـر 5 سـال در صـورت مبارزه نکـردن به موقـع قابل توجه و جبران ناپذیـر اسـت. بنابرایـن بـرای جلوگیـری از خسـارت ایـن آفـت، هر سال مبـارزه علیـه آن از اوایـل فصـل تابسـتان انجام می‌شـود. بـا توجـه بـه تعـدد نسـل و کوتاه بـودن دوره زندگی آفـت، تکـرار سمپاشـی لازم اسـت. بسـته بـه وجـود جوانه هـا و سرشـاخه های جدیـد تابسـتانه و پاییـزه هـر 12 تـا 15 روز یکبـار کنترل شـیمیایی انجـام می‌گیـرد.
ایـن حشره همچـون دیگر حشـرات راسـته بالپولـکداران، چهار مرحله زیسـتی شـامل تخم، لارو، شـفیره و حشـره کامل دارد. مرحله ای که بیشترین خسارت را وارد می‌کند مرحله لاروی است. ایـن آفـت دارای چهـار مرحله لاروی اسـت. لاروها دارای بدن پهن و مسـطح، سـر مثلثـی بـا یـک جفـت شـاخک کوتـاه و پاهـای تحلیل رفته هسـتند. رنگ آنها سـبز روشـن اسـت و به طـور متوسـط 3 میلیمتـر طـول دارنـد. قطعـات دهانی لاروها برنده، ریـز و دندانه دار اسـت.
دوره رشـد و نمـو مینـوز مرکبات کوتاه اسـت؛ طـول این دوره از تخم تا حشـره بالغ حـدود 14 روز اسـت. پروانه هـای نـر و ماده مینوز بـرگ مرکبات که در طـول روز درون تـاج درخـت پنهـان می‌شـوند، در شـب یـا اوایـل صبـح ظاهـر میشـوندو در هنـگام غـروب یـا صبـح روز بعـد از ظهـور جفتگیـری می‌کننـد.
خسارت مینوز مرکبات
لاروهای مینـوز بـرگ مرکبـات بلافاصله بعـد از تفریـخ تخـم، از همـان نقطـه ای کـه روی بـرگ قـرار دارنـد، لایه کوتیکولی اپیـدرم را سـوراخ می‌کنند و وارد پارانشـیم می شـوند و شـروع بـه تغذیه از پارانشـیم بـرگ می‌کنند. سـه مرحلـه اول لاروی آفت، مراحـل خسارتزاسـت و در مرحلـه چهـارم لاروی تغذیـه آنهـا متوقف می‌شـود. لاروهای تغذیه کننـده بـا انقباضـات منظـم و کشـش بدنیشـان به سـمت جلـو و عقـب حرکت کـرده و تغذیـه می‌کننـد. بدین ترتیـب دالانهای زیـادی روی بـرگ ایجاد می‌کننـد. پروانـه مینوز برگ مرکبـات از طریق دالانهای مارپیچـی و پر پیچ و خم شـبیه بـه نـوار نقـره‌ای به راحتی شـناخته می‌شـود.
از دیگـر علائم خسـارت آفـت پیچیدگـی بـرگ اسـت. دالانهای لاروی دارای هواسـت و داخـل آن بـا خطی از فضولت لارو به رنگ تیره پر می‌شـود. یـن آفـت بخشهـای فعـال برگ یعنـی سـلولهای مزوفیلـی که عمل فتوسـنتز را انجـام می‌دهنـد، از بیـن می‌بـرد و موجـب تغییـر شـکل و پیچانـدن برگهـا، کلروزه شـدن و نکروزه شـدن آن می‌شـود. کاهـش فتوسـنتز تنهـا در نواحـی تونلدار بـرگ اتفـاق می‌افتـد و توقـف رشـد بـرگ، گاهـی ریـزش بـرگ و نقصان محصـول را نیـز بـه همـراه دارد. علاوه بـر آن، دالانها امـکان ورود عوامـل بیمارگـر گیاهـی از جملـه شـانکر باکتریایـی مرکبـات را فراهم می‌کند کـه تهدیدی جدی بـرای باغ های مرکبات اسـت. در باغ هـای بـا درختـان جـوان 1 تـا ۳سـاله، درختـان بـا پیونـد تاجـی و نهالسـتانهای مرکبـات کـه به طـور مکـرر شـاخ و بـرگ جدیـد تولیـد می‌کننـد، بـه آفـت حسـاس‌ترند. درختـان بالـغ بالای 5 سـال در برابـر خسـارت آفـت تحمـل بیشتـری دارنـد.
راهکارهای کنترل آفت مینوز مرکبات
کنترل زراعی
محدود کـردن میـزان جوانه زنی برگ در تابسـتان و پاییـز بـا تنظیـم کوددهـی و کم آبیـاری در ایـن مدت، به همـراه هرس شـاخ و برگهای رشـد کرده در تابسـتان و پاییـز، بـرای کاهش یا حـذف آلودگی مینوز برگ مرکبات اسـت. کوددهـی درختـان مرکبـات در زمسـتان و بهـار قبـل از شـروع تخمگـذاری و فعالیـت پروانـه مینـوز بـرگ مرکبـات، رشـد جوانه ها را تقویـت کـرده و از تغذیه آفت جلوگیـری می‌کنـد.
استفاده از ارقام متحمل
برخـی از گونه های مرکبات در ایـران مانند لیموترش، پرتقال‌هـای والنسـیا و سـیاورز و نارنگـی کینـو بیشتر بـه مینوز برگ مرکبـات آلوده می‌شـوند و گریپ فـروت کمتریـن میـزان آلودگـی را نشـان داده اسـت.
مبارزه شیمیایی با مینوز مرکبات
ایمیداکلوپراید یک سـم سیسـتمیک اسـت که اثر بخشـی بسیار خوبی روی مینـوز بـرگ مرکبـات دارد. کاربـرد این سـم هم به صورت خاکـی و هم به صورت برگـی جمعیـت آفت را کنتـرل می‌کند؛ اما مصرف خاکی آن از طریق سیسـتم آبیاری یـا غوطـه وری به طـور مؤثرتری آفـت را کنترل می‌کنـد. زمانی کـه ایمیداکلوپراید در خـاک مصـرف می‌شـود، بـه داخـل گیـاه انتقـال می‌یابـد و نسـبت به مصـرف هوایی مـدت بیشتـری فعالیـت می‌کنـد و باقـی می‌مانـد و جمعیـت مینـوز بـرگ مرکبات را به طـور مؤثـری کنتـرل می‌کنـد. همچنیـن مصـرف خاکـی ایمیداکلوپرایـد به طور قابل توجهی فعالیـت مجـدد آفـت را به تأخیـر می‌اندازد.
منبع
مینوز برگ مرکبات و مدیریت آن- سیروس آقاجانزاده، سارا دشتی، اسماعیل غلامیان- 1399